آسم و ارتباط آن با شغل

یکی از عوامل بروز حمله آسم، محل کار است. ارتباط میان محیط کار و نشانه‌های آسم، به علت واکنش‌های دیررس، کمی پیچیده است، زیرا غالبا علائم آسم، چند ساعت پس از حضور در محیط کار ظاهر می‌شود.
یکی از کلیدهای راهنما در مورد این مسئله، بهبود نشانه‌ها در تعطیلات آخر هفته یا هنگام مرخصی است.
حتی اگر سالها کار کردن در یک محیط، موجب واکنش‌های آسمی نشود، مواد محرک محیط شغلی می‌تواند در هر زمان سبب بروز این علائم شود.

آسم شغلی

آسم شغلی یک اختلال دردستگاه تنفسی می باشد که بعلت استنشاق گازها، غبار یا سایر مواد زیان آور در محیط کاری ایجاد می شود. ممکن است علائم آسم برای اولین بار برای یک کارگر سالم بروز کند یا آسم قبلی فرد درمحیط کاری تشدید شود.
علائم آسم شامل ویزینگ ،سفتی قفسه سینه وسرفه می باشند.سایر علائم از قبیل آبریزش بینی ،گرفتگی بینی وقرمزی چشم می باشند.
علت آن ممکن است آلرژیک یا غیرآلرژیک باسد واین بیماری می تواند تا مدتی بعد از قطع تماس کارگر با عامل محرک همچنان باقی بماند.
بطور معمول علائم در طول هفته کاری شدید می شوند و در تعطیلات آخر هفته بهبود می یابند ولی با برگشت مجدد به محل کار تشدید می شوند.
در بسیاری از موارد یک سابقه فامیلی قبلی از آلرژی باعث می شود که شخص بیشتر به آلرژی شغلی مبتلا شود. کارگرانی که سیگار می کشند نیز بیشتر در معرض خطر ایجاد آسم به دنبال تماسهای شغلی هستند.
مدت زمانی که یک تماس شغلی می تواند باعث ایجاد آسم شود بسیار متغیر است.
از سوی دیگر برای بسیاری از کارگرانی که در محیط کار دچار آسم شغلی می شوند بیماری آنها به اشتباه برونشیت تشخیص داده می شود.
افرادی که در اطراف چنین کارخانه هایی زندگی می کنند نیز به دلیل تماس با مواد زیان آور ممکن است دچار علائم این بیماری شوند.اگر آسم شغلی صحیح و سریع تشخیص داده نشود در طولانی مدت می تواند خطرناک باشد.

شیوع

 گرچه از میزان موارد جدید ابتلا به آسم شغلی آمار دقیقی در دست نیست ولیکن در کشورهای در حال توسعه آسم شغلی به عنوان یکی از شایعترین بیماری های ریه در محیط کاری شناخته شده است.
میزان بروزآسم شغلی در صنایع مختلف ، متفاوت است.برای مثال در کارخانه های تولید کننده محصولات پاک کننده ،یک آنزیم خاص که درتولید پودرهای رختشویی استفاده می شود،باعث بروز عوارض تنفسی در 25% کارکنان شده است.
در صنعت چاپ حدود 50% کارکنان به علت تماس با صمغ عربی که در چاپ رنگی برای جدا کردن صفحات چاپ شده و جلو گیری از آغشته شدن آنها استفاده می شود، دچار عوارض تنفسی شده اند.
ایزوسیانات ها مواد شیمیائی هستند که در بسیاری از صنایع مانند تولید اسپری های رنگی ،تولید پلاستیک ،فوم ،کائوچو و...به طور گسترده استفاده می شوند. این مواد می توانند در 10% کارگران باعث ایجاد آسم شغلی شوند.

مکانیسم ایجاد کننده

آسم شغلی ممکن است با یکی از سه مکانیسم زیر ایجاد شود

اثرات تحریک مستقیم
مواد محرکی که می توانند باعث ایجاد آسم شغلی شوند شامل اسید کلریدریک، دی اکسید سولفور وآمونیاک میباشند که در صنایع پتروشیمی وکارخانه های تولید مواد شیمیایی استفاده می شوند.
کارگرانی که با این مواد در تماس هستند به طور متناوب دچار خس خس سینه می شوند و علائم آسم بلافاصله بعد از تماس با ماده محرک بروز می کند.
چون سیستم ایمنی در این واکنش درگیر نمی شود، این واکنش از نوع تحریکی است و آلرژیک نمی باشد. کارگرانی که سابقه آسم یا سایر اختلالات دستگاه تنفسی را دارند به طور عمده تحت تأثیر عوارض این نوع تماس قرار می گیرند.

آلرژی (تماس طولانی مدت) 
درموارد بسیاری ازآسم شغلی ، آلرژی نقش دارد. این نوع از آسم عموما فقط بعد از تماس طولانی مدت (ماهها یا سالها) با یک عامل شغلی ایجاد می شود.
زیرا سیستم ایمنی فرد برای تولید آنتی بادی های آلرژیک یا ایجاد پاسخ ایمنی به یک ماده خاص ،به زمان نیاز دارد.
برای مثال کارگرانی که در کارخانجات تولید پودر رختشوئی کار می کنند ممکن است به آنزیم های تولید شده توسط باکتری «باسیلوس ساب تیلیس» آلرژی نشان دهند.
همچنین کارکنان صنایع غذائی ممکن است به دانه کرچک یا دانه قهوه سبز آلرژی داشته باشند. آسم شغلی آلرژیک میتواند در کارگران صنایع پلاستیک ،کائوچو یا رزین به دنبال تماس مکرر با مولکولهای شیمیایی کوچک پراکنده در هوا ایجاد شود. دامپزشکان ،ماهیگیران ومراقبین حیوانات در آزمایشگاهها نیز ممکن است دچار واکنش های آلرژیک شوند.
کارکنان سیستمهای بهداشتی نیز ممکن است به دلیل استنشاق پودرهای شیمیائی موجود در دستکش های لاتکس، دچار آسم شوند.

مکانیسم های دارویی
استنشاق بعضی مواد موجود در هوا می تواند به طور مستقیم سبب تجمع برخی از مواد شیمیایی از قبیل هیستامین یا استیل کولین که بطور طبیعی در بدن وجود دارند در داخل ریه ها شود، این مواد منجر به بروز آسم می شوند.
به عنوان مثال حشره کش هایی که در کشاورزی استفاده می شوند  می توانند سبب تولید استیل کولین شوند و این ماده باعث انقباض ماهیچه های مجاری هوایی وتنگی این مجاری می شود.

پیشگیری

هنگامیکه عامل محرک شناسایی شد،میزان تماس با آن باید به حداقل برسد.بعنوان مثال می توان کارگر را از یک قسمت به قسمت دیگر منتقل کرد.
بهتر است قبل از بکارگیری کارگران از سلامت عملکرد سیستم تنفسی آنها اطمینان حاصل شود واین کار می بایست در فواصل زمانی معین نیز تکرار شود.
محیط های شغلی باید به دقت تحت نظر قرار گیرند و میزان تماس کارگران با مواد ایجاد کننده آلرژی شغلی به حداقل برسد.
افرادی که دچار آسم شغلی هستند باید برای پیگیری به پزشک مراجعه کنند. دربعضی موارد پیشگیری با بعضی داروهای خاص می تواند از عوارض مواد موجود در محیط کار بکاهد.

آسم شغلی، لزوما به آلرژی بستگی ندارد

آسم شغلی، همیشه به واکنش‌های آلرژیک مربوط نمی‌شود. موادّ آلرژی زای محیط کار که اعصاب حسّی پشت گلو را تحریک می‌کند، سبب بروز عوارض آسمی می‌شود.
بدین ترتیب، برخی از واکنش‌های محرّک ناشی از محیط شغلی روشن می‌شود. به علاوه، بسیاری از واکنش‌های آسمی مربوط به محیط کار هنوز شناخته نشده است، و در مراحل اوّلیه تحقیق می‌باشد.

خطر ابتلا به آسم در اشخاص آلرژیک بیشتر است

اشخاص مبتلا به آلرژی، بیشتر در معرض ابتلا به آسم شغلی می‌باشند. اشخاصی که آلرژی ندارند نیز ممکن است دچار آسم شغلی بشوند، اما به نظر می‌رسد شدت علائم پس از دوره‌های طولانی مجاورت با ماده محرّک در محل کار، روی دهد.

حمله دیر رس آسم

حمله آسم ناشی از محیط کار، با حمله آسم در شرایط دیگر کمی تفاوت دارد.
ممکن است نشانه‌ها چند دقیقه پس از قرار گرفتن در محیط کار روی دهد، و اغلب در چنین شرایطی، استفاده از یک برونکودیلاتاتور استنشاقی سودمند است. هرچند، برای واکنش دیررس آسم (بین چهار تا شش ساعت)، اثر برونکودیلاتاتورهای استنشقای زیاد محسوس نیست.
ممکن است واکنش‌های دیررس به علت التهاب مجاری تنفسی باشد، نه انقباض ماهیچه‌های این مجاری، برونکودیلاتاتورهای استنشاقی و تئوفیلین، موجب بهبودی این واکنش‌های دیررس نمی‌شوند، امّا مصرف استروئید در این شرایط مؤثر است. استروئیدها قادر به از بین بردن خس خس سینه‌ای که فوراًا پس از مجاورت با مواد محرک محیط کار ایجاد می‌شود، نیستند. ولی باید دانست که کرومولین سدیم (اینتال) واکنش‌های فوری و واکنش‌های دیررس را که بر اثر مجاورت با مواد آلرژی زا یا محرّک محیط شغلی ایجاد شده باشد، برطرف می‌سازد.

نوشتن سابقه شغلی و محیطی بسیار اهمیّت دارد

هیچگونه آزمایش دقیقی که بتواند بطور قطع علت حمله آسم را در اثر مجاورت با مواد محرک یا مواد آلرژی زای محیط توجیه نماید وجود ندارد.
بنابراین، جمع‌آوری کلیه‌ اطلاعاتی که بتواند پزشک را در تشخیص صحیح یاری دهد، اهمیت دارد. برای مثال، مواردی گزارش شده است که استنشاق آرد جو که در اثر وزش باد از آسیاب به محل کار آورده شده، موجب بروز نشانه‌های آسم شده است، که به مواد آلرژی زای موجود در محیط کار ارتباط ندارد.
بنابراین، باید به امکان مجاورت با مواد محرک صنعتی نزدیک منزل یا محل کار توجه شود. همچنین در صورت مجاورت با مواد آلرژی زای دیگر، از قبیل مواد مورد استفاده در باغبانی، عکاسی و نقاشی، باید به پزشک اطلاع داد، زیرا امکان دارد این مشاغل سبب بروز نشانه‌های آسم شود. نشانه‌های آسم شغلی می‌تواند فقط محدود به سرفه باشد. نشانه‌های دیگری که اغلب در رابطه با آسم شغلی به وجود می‌آید، ممکن است شبیه علائم دیگر آلرژی مانند سرخی و خارش چشم (آماس ملتحمه چشم) گلو درد یا آبریزش بینی باشد.

آزمایش‌های دقیقی در مورد موادّ محرّک وجود ندارند

گاهی اوقات، آزمایش پوست یا خون (آزمایش RAST) مفید هستند، امّا اغلب آزمایش خاصّی برای تشخیص موادّ آلرژی زا یا محرّک وجود ندارد. فقط چندین مادّه آلرژی زای شغلی شناخته شده‌اند، که برای آزمایش در دسترس قرار دارند.

آزمایش تنفسی

ممکن است نتیجه آزمایش تنفسی (اسپیرومتری) فردی که مبتلا به آسم شغلی است، مانند سایر انواع آسم، طبیعی باشد. معمولا اگر در هنگام بروز حمله آسم آزمایش اسپیرومتری انجام شود، کاستی عمل ریه دیده می‌شود.
اگر آزمایش تنفسی بیمار، پس از استفاده از برونکودیلاتاتور استنشاقی بهبود یابد، نشانگر ابتلای بیمار به آسم است. اگر نشانه‌ها به علت واکنش‌های دیررس آسم باشد، معمولا اثر بهبودی بخش برونکودیلاتاتورها ناچیز است
در چنین شرایطی برای بهبودی نشانه‌ها، یک دوره کوتاه مدت استروئید تجویز می‌شود، و آزمایش تنفسی مجددا در یک روز دیگر انجام می‌گیرد.
اگر تماس با ماده محرک در محیط کاری مدت زیادی به طول بینجامد (مثلا چندین سال)،‌ امکان دارد گرفتگی مجاری تنفسی باقی بماند. تشخیص آسم شغلی در مراحل اولیه بسیار اهمیت دارد، زیرا پزشک می‌تواند با انجام متناوب آزمایش تنفسی، توصیه‌های مناسب به بیمار ارائه دهد.

آزمایش مجاری تنفسی با ماده محرک محیط کار

یکی از روش‌های یافتن ماده محرک، استنشاق آن ماده و آزمایش تنفسی بعد از چند ساعت است، که به آن «آزمایش تحریک نایژه‌ای» می‌گویند. البته این آزمایش، بدون خطر نیست. زیرا می‌تواند سبب کاهش شدید فعالیت مجاری تنفسی برخی از بیماران شود. بنابراین انجام این آزمایش باید زیر نظر یک متخصص، که امکانات لازم برای مقابله با هر گونه خطر احتمالی را در اختیار داشته باشد، انجام گیرد.

آزمایش تنفسی (اسپیرومتری) معمولا در اشخاص معتاد به سیگار پایین‌تر از حد طبیعی است.

اعتیاد به سیگار، تشخیص آسم شغلی را با اشکال مواجه می‌کند، زیرا آزمایش تنفسی معتادان به سیگار، اغلب غیر طبیعی است. برای نمونه، آزمایش نایژه‌ها اغلب در اشخاص معتاد به سیگار پایین‌تر از معمول است. بدیهی است که نشانه‌های آسم شغلی با کشیدن سیگار وخیم‌تر می‌شود.

شغل‌هائی که می‌تواند باعث ایجاد آسم شود

نشانه‌هایی که ممکن است در مراکز صنعتی و همین‌طور در فروشگاه‌ها بروز کند، عبارتند از

  • نشانه‌هایی که ممکن است در مکان‌های بسته بندی گوشت، در اثر گازی که از تجزیه پولیمر کلورید پلاستیک (PVC) متصاعد می‌شود، بروز کند (در هنگام بسته‌بندی گوشت، با استفاده از حرارت زیاد، پلاستیک را می‌برند و سر آن را می‌چسبانند.
  • نشانه‌هایی که در اثر استنشاق آرد در نانوایی‌ها و قنادیهایی که تهویه مناسب ندارند، ایجاد می‌شود.
  • علائم و نشانه‌هایی که هنگام کار با پنبه ایجاد می‌شود، و علت آن هنوز به درستی شناخته نشده است.
  • نشانه‌هایی که در اثر تماس با تولوئن شیمیائی دی ایسوسیانات (TDI) ایجاد می‌شود.

تشخیص ماده محرّک و روش اجتناب از آن

درمان آسم شغلی نیز مانند سایر موارد بیماری، اجتناب از تماس با ماده محرک است. رعایت این موضوع برای جوامع صنعتی مشکل و پرهزینه است. با این حال، کارفرمایان باید خطر مجاورت با این مواد را به کارگران مبتلا به آسم گوشزد کنند. هنگامی که خطر یک ماده شیمیایی یا مواد دیگر تشخیص داده شد، کارفرما باید امکانات خود را برای جلوگیری از خطر، به کار گیرد – برای مثال، روزنه‌هایی را که به انتشار ماده محرک می‌افزاید، کنترل کند. هنوز هیچ جایگزینی برای تهویه کامل به وجود نیامده است، همچنین وسیله‌ای که تماس با مواد محرک را در حد قابل قبول نگاه دارد، شناخته نشده است. ماسکهای صورت نیز می‌توانند مفید واقع شوند، اما پوشیدن آنها راحت نیست و اغلب در دید چشم و تنفس، تولید اشکال می‌کند.

تغییر شغل آسان نیست

کارگری که مبتلا به آسم شغلی است، احتمالا نمی‌تواند به راحتی شغل خود را تغییر دهد. زیرا علاوه بر مسائل و مشکلات اقتصادی، ممکن است تجربه شغلی او قابل اجرا در کارخانه‌های دیگر نباشد. باید کوشش شود که در این موارد، روشهای سنجیده‌ای به کار رود تا کارگر بتواند شغل خود را تغییر دهد. هنگامی که این کار میسر نباشد، پزشک باید داروهای پیشگیری را برای مقابله بیمار با مواد محرک تجویز کند. در صورت باقی ماندن بیمار در همان کارگاه باید تمام دستورات پزشک به دقت اجرا شود، و آزمایش تنفسی بطور مرتب انجام گیرد.

داروهای منتخب آسم

تمام داروهای آسم باید در درمان آسم شغلی نیز مورد توجه قرار گرفته شود کرومولین سدیم (اینتال) برای برخی از بیماران، بهترین دارو است زیرا موجب پیشگیری واکنش‌های فوری و همچنین عکس‌العمل‌های دیررس نسبت به موادّ محرک شغلی می‌شود، و بدون استروئید است.
ولی ممکن است این دارو به تنهایی، برای کنترل نشانه‌های آسم کافی نباشد. داروهایی را که می‌توان جایگزین کرومولین کرد، عبارتند از

  • تئوفیلین که اگر برای گشاد نگاه داشتن مجاری تنفسی بطور دائم مورد استفاده قرار گیرد، می‌تواند واکنش‌های فوری آسم را نسبت به موادّ محرّک شغلی کنترل کند؛ ولی در واکنش‌های دیررس بی‌اثر است.
  • بروکودیلاتاتورهای استنشاقی- اگر پیش از ورود به محل کار مصرف شود، امکاندارد واکنش‌های فوری را کنترل کند، اما موجب کنترل نشانه‌های دیررس نمی‌شود.
  • داروهای استنشاقی یا خوراکی استروئیدی- می‌تواند مانع واکنش‌های دیررس آسم شود. اما باعث پیشگیری عکس‌العمل‌های آنی آسم نمی‌شود.


ترکیب تئوفیلین یا یک برونکودیلاتاتور استنشاقی همراه با استروئیدها برای کنترل واکنش‌های آنی و دیررس، معمولا برای جایگزینی کرومولین یا به همراه آن، مورد توجه قرار دارد. همان‌طور که گفته شد، استروئیدهای خوراکی آخرین راه چاره هستند، و باید آن را برای زمانی که تئوفیلین و برونکودیلاتاتورهای شبه آدرنالین موثر واقع نمی‌شوند، ذخیره کرد.

اگر خطر باقی ماندن تنگی تنفسی وجود دارد، بهترین راه تغییر محیط شغلی است.

ادامه کار در محلی که بطور وضوح باعث بروز نشانه‌های آسم می‌شود، حتی با وجود اقدامهای احتیاطی که برای پیشگیری اعمال می‌شود، خطر بسیار بزرگی در بردارد. در چنین شرایطی، ممکن است آسم نهایتا به تنگی دائمی مجاری تنفسی منتهی شود.
بنابراین شخص مبتلا به آسم شغلی باید از تمام خطرات ناشی از محیط شغلی خود، اطلاع داشته باشد. براساس آخرین پژوهشها، مناسب‌ترین راه چاره تغییر محیط کار است.