آنافیلاکسی یک واکنش شدید آلرژیک می باشدکه تمام بدن رادرگیر می کند.
این واکنش اغلب بصورت ناگهانی شروع می شود وبا طیفی ازعلائم شامل برافروختگی خفیف پوست تا انسداد سیستم تنفسی فوقانی که گاهی اوقات با افت فشارخون و اختلال هوشیاری همراه است،
مشخص می گردد ودرصورت عدم درمان حتی منجر به مرگ می شود.
آنافیلاکسی شدیدکه باکاهش سطح هوشیاری وافت فشارخون همراه می باشد بسیار نادر است وشیوع آن 1نفرازهر10هزارنفر درسال است.
آنافیلاکسی یک اورژانس پزشکی است که به  درمان دارویی وپیگیری بعدی توسط پزشک نیاز دارد.
آنافیلاکسی در برخی از افراد بعد ازتماس آنها باماده ای که به شدت به آن آلرژی دارند (آلرژن)بروزمی کند.معمولایک واکنش آنافیلاکسی زمانی رخ می دهد که آلرژن به بدن تزریق گردد مانند نیش زنبور ویامانند داروهای خوراکی از طریق خوراکی وارد بدن  شود.
میزان مرگ ومیر ناشی ازتزریق پنی سیلین یک به ازای هفت ونیم میلیون  تزریق است و واکنشهای آلرژیک سیستمیک شدید دراثرگزش حشراتی مانند انواع زنبور یا مورچه های قرمزتقریبادر4% افرادگزیده شده دیده می  شوند.

  • اپی نفرین با دوز مناسب، داروی انتخابی درمان آنافیلاکسی است.
  • در مورد تعریف آنافیلاکسی اتفاق نظری وجود ندارد و این عدم اجماع در تعریف، عامل تنوع تشخیص و درمان آن و استفاده از اپی نفرین است.
  • تنوع و شدت آنافیلاکسی تا حدودی بستگی به روش مواجهه با آلرژن یا عامل محرک دارد، مثلا روش تزریقی در مقابل خوراکی، که اولی معمولاً با واکنش های شدیدتر همراه است.
  • اصطلاحات متنوعی برای توصیف آنافیلاکسی وجود دارند که باعث سردرگمی، به خصوص در تعریف و درمان آن می شود. برخی از این ها شامل: واکنش سیستمیک جنرالیزه، واکنش آلرژیک سیستمیک، واکنش اساسی (جدی)، و واکنش وخیم افزایش حساسیت هستند.
  • علل آلرژیک و غیر آلرژیک، عامل آنافیلاکسی هستند.
  • از اصطلاح «آنافیلاکتوئید» دیگر استفاده نمی شود.

موادی که باعث ایجاد واکنش آنافیلاکسی می شوند

ازجمله شایعترین عوامل ایجاد کننده ی آنافیلاکسی می توان ازمواد غذایی مانند شیرگاو، تخم مرغ، پسته وبادام زمینی، سویا، ماهی و سایر غذاهای دریایی و میوه های درختی مانند پسته وبلوط نام برد.
افزودنی های خوراکی مانند سولفیت ها که درخشکبار، چیپس و سایر غذاها یافت می شوند یکی دیگر از علل شایع آنافیلاکسی می باشند.
تنوع و شدت و تظاهرات آنافیلاکسی تاحدودی به نحوه ورودآلرژن یا ماده محرک به بدن بستگی دارد،
مثلاً آلرژنهای تزریقی در مقایسه با آلرژنهای خوراکی به طور معمول با واکنشهای شدیدتری همراه می باشند.
یکی دیگر از مهمترین علل ایجاد واکنش آنافیلاکسی گزش حشرات است.اکثرا این گزشها باعث درد وناراحتی موضعی می شوند که پس از چند ساعت برطرف می گردد،اما دربعضی افراد منجر به واکنش های شدید آلرژیک به صورت آنافیلاکسی می شوند.
برخی از داروها نیز می توانند باعث ایجاد واکنش آنافیلاکسی شوند.از آن جمله می توان به آنتی بیوتیک ها، داروهای ضد صرع ،شل کننده های عضلانی و...اشاره کرد.فرآورده های خونی نیز به عنوان عامل واکنش آنافیلاکسی ذکر شده اند.
آلرژی شدید به لاتکس نیز می تواند باعث آنافیلاکسی شود، خطرناکترین واکنش هنگامی رخ می دهد که لاتکس درحین جراحی با قسمت های مخاطی داخل بدن بیمار تحت عمل جراحی تماس یابد.
ورزش نیز می تواند باعث آنافیلاکسی شود که دراین حالت با قرمزی عمومی پوست با یا بدون کهیر،کاهش فشار خون وتنگی نفس مشخص می گردد.

علائم

  • کهیر وآنژیوادم (غالبادرناحیه لب وچشم ها)
  • برافروختگی
  • خارش
  • خس خس سینه،سرفه،تورم ناحیه حلق،آبریزش بینی ،احتقان بینی
  • افت فشارخون
  • تهوع، سردرد، تشنج 

تشخیص
برحسب تاریخچه و معاینه می‌باشد.هرچند بررسی میزان تریپ‌تاز در سرم مخصوص این حالت می‌باشد که ربع ساعت بعد از ایجاد در خون پدیدار می‌شود و ظرف 4 تا 8 ساعت بعد از بین می‌رود ولی هیستامین در سرم در دقایق اول سریعاً بالا می‌رودو ظرف 10 دقیقه از سرم پاک می‌شود. احتمال ایجاد آنافیلاکسی بسیار کم می‌باشد بطوریکه ظرف 5 سال در کشور آمریکا (با تزریق 1 میلیون واکسن آلرژی در روز) فقط 17 مورد مرگ ناشی از آنافیلاکسی به واکسن آلرژی گزارش شده‌است.
تاریخچه و معاینه آنافیلاکسی
تنفس
علائم با سوزن سوزن شدن دور دهان و خارش حلق و گلو شروع شده وسپس خارش را به بینی، چشم ، گوش و صورت می‌کشاند و در مواردی برافروختگی صورت نمایان است. افزایش ترشحات بینی ، حلق و چشم و سپس گرفتگی صدا همراه با سخت شدن گلو و همچنین سرفه ، خس‌خس ، خِرخِر (استرایدور) وبعداً تنگی نفس ، سختی نفس و تنفس دردناک با رتراکسیون قفسه سینه و احساس خفگی دیده می‌شود.
پوست
علاوه بر گرم شدن و قرمزی ، ایجاد کهیر توام با خارش (شروع از محل تزریق و انتشار به تمامی بدن) می‌کند. در نهایت تورم مخاط(آنژیو اِدم) وسیانوز لب‌ها دیده می‌شود.
قلب و عروق
نبض سریع و تند همراه با تپش و سپس کاهش فشار خون و نامرتب شدن ریتم قلب و در نهایت شُک و کُلاپس عروق دیده می‌شود.
مغز و اعصاب

  • ابتدائاً احساس مردن(مثل سکته قلبی)
  • ایجاد حس خشمی دشمنانه
  • حالت بیهوشی
    دیگر اندام‌ها
    درگیری گوارش ، سیتم ادراری و زنانگی که همگی تاخیری هستند که ممکن است پیش بیاید و شامل تهوع ، استفراغ ، تکرر ادرار و درد کرامپ در رحم می‌باشد.

درمان

  1. کمک بخواهید، بیمار را بخوابانید، لباس‌هایش را شل کنید و علائم حیاتی را چک کنید.
  2. بستن تورنیکت در محل بالای تزریق و هر 20 دقیقه کمی آن را شل نمایید.
  3. تزریق سریع اپی‌نفرین در بازوی مخالف (از غلظت 1000/1 ) بطور آهسته. زیرجلدی یا عضلانی. تبصره: در صورت شدت وخامت حال بیمار از اپی‌نفرین10000/1 (10 برابر رقیق‌تر از اپی‌نفرین معمولی)استفاده کرده و آن را در زبان فرد یا در سیاهرگ و حتی درون خود قلب تزریق می‌کنیم. اپی‌نفرین را می‌توان هر 5 تا 10 دقیقه تکرار کرد. میزان اپی‌نفرین در کودکان 10 خط سرنگ انسولین (10/1 سی‌سی)، در نوجوانان 20 خط ، در جوانان 30 خط و در بزرگسالان 40 تا 50 خط می‌باشد.
  4. سالبوتامول 2 تا 4 پاف هر 5 تا 10 دقیقه تکرار شود.
  5. سرم‌درمانی با بزرگترین آنژیوکت برقرار شود. می‌توان در حد باز بودن رگ و یا آزاد رفتن سرم انجام گیرد. رگ‌گیری در دستی باشد که واکسن در آن تزریق نشده‌است. خیلی سریع رگ‌گیری انجام شود زیرا با اثر داروی اپی‌نفرین یا به شک رفتن بیمار ، رگ‌گیری سخت می‌شود. بستن کاف فشار خون در بازو و اندازه‌گیری فشارخون و تنظیم مصرف مایعات بوسیله آن.
  6. تزریق داروها؛ متیل پردنیزولون (سلومدرول) 40 میلی‌گرم یا دگزامتازون (دکادرون)20 میلی‌گرم وریدی. تزریق آنتی‌هیستامین وریدی یا عضلانی . تزریق رانیتیدین 50 میلی‌گرم که یک آمپول آن را در 20 سی‌سی نرمال سالین مخلوط کرده و هر 4 ساعت تکرار می‌کنیم. تزریقات را می‌توان هر 4 تا 6 ساعت برای 1 تا 2 روز ادامه داد. در صورت بهبودی ، تزریقات به فرم خوراکی تبدیل شود.
  7. انتقال به بیمارستان و یا مراکز مجهزتر و تحت نظر بودن بیمار.

موارد خاص در درمان آنافیلاکسی
آمینوفیلین در درمان آنافیلاکسی جایی ندارد، زیرا خود افت فشار خون می‌دهد و می‌تواند آنافیلاکسی را بدتر کند اما اگر برونکواسپاسم به اپی‌نفرین یا سالبوتامول جواب نداد و بیمار نیز مایعات کافی دریافت کرده‌باشد ، از آمینوفیلین تزریقی استفاده می‌شود. و البته در این موارد باز می‌توان از داروی آترونت به میزان 20 پاف در یک مرحله استفاده کرد و این کار را هر 4 ساعت تکرار کنیم.
استفاده از دوپامین به میزان 40 تا 80 مایکروگرم در سی‌سی برای افت فشار خون و یا استفاده از 5 تا 20 مایکروگرم در سی‌سی برای عملیات احیا. دوپامین فقط در نرمال سالین رقیق شود.
مشکلات اپی‌نفرین در آنافیلاکسی
ممکن است در افرادی که به سولفیت حساسیت داشته‌باشند با این اپی‌‌نفرین معمولی که حاوی مقداری سولفیت است حال بیمار بدتر شود.(مثل برخی از افراد آسمی) در این مورد می‌توان Sus-Phrine که آهسته رهش می‌باشد و سولفیت هم ندارد استفاده کرد.
اگر فردی داروهای مثل بتابلوکر (پروپرونالول) یا ضدافسردگی های 3 حلقوی استفاده کرده‌باشد با تزریق اپی‌نفرین گیرنده‌های آلفا سریعاً و شدیداً تجریک می‌شود و موجب ایجاد فشارخون بسیار بالا ، آریتمی و آسیستول قلب و حتی کاهش ضربان خواهیم داشت. در این موارد می‌توان از فنتول آمین ، نیتروگلیسیرین و آدولات زیرزبانی استفاده کرد. در افراد مسن به فکر سکته قلبی در حین آنافیلاکسی باشید و نیتروگلیسیرین استفاده شود.